Elektrolyten het hele jaar door: een hype of een must?

Gepubliceerd: 03-09-2021 Categorieën: Paard

In de zomerperiode met temperaturen die de hoogte in schieten, is het belangrijk om elektrolyten onder de aandacht te brengen. Sommige paardenhouders geven ze dagelijks, anderen alleen bij een hittegolf of bij een zware wedstrijd. Wanneer heeft het paard die elektrolyten nu eigenlijk nodig, en waarom?

Net zoals mensen zweten paarden om hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Het paardenlichaam doet namelijk aan thermoregulatie en geeft op die manier warmte af. Zweten brengt echter ook nadelen met zich mee want naast heel wat vocht gaat er ook een groot gehalte aan elektrolyten verloren. Dat vocht en die elektrolyten moeten na het zweten terug aangevuld worden om dehydratatie te voorkomen en om ervoor te zorgen dat alle biochemische processen in het paardenlichaam goed kunnen blijven verlopen.

De drijvende krachten voor watertransport

Elektrolyten zijn mineralen die elektrische impulsen in het lichaam kunnen doorgeven; ze kunnen zich met andere ionen binden om op die manier zouten te vormen. Elektrolyten zijn vooral belangrijk voor de vochthuishouding en het behoud van de zuurtegraad in het lichaam. Ze worden gezien als de drijvende kracht voor watertransport doorheen het hele lichaam. Daarnaast hebben ze een grote invloed op spier- en zenuwfuncties. De belangrijkste elektrolyten zijn natrium, kalium en chloor.

Het belang van water

Elektrolyten spelen een belangrijke rol in de vochthuishouding van het paard. Ze helpen dehydratatie te voorkomen maar uiteraard is water in dat proces niet weg te denken. Wanneer we elektrolyten toedienen, is het belangrijk dat het paard vers drinkwater ter beschikking heeft. Een paard van 500 kg drinkt gemiddeld zo’n 25 à 30 liter water per dag. Bij hoge temperaturen, als het paard arbeid verricht of bij lacterende merries ligt die behoefte nog heel wat hoger. Wanneer het paard op ongekend terrein is, zoals op een wedstrijd, weigert het soms te drinken. Om te voorkomen dat het paard op verplaatsing te weinig drinkt, kan het helpen om enkele dagen voor vertrek al een lekker smaakje aan het water toe te voegen. Wanneer je dan op wedstrijd datzelfde smaakje toevoegt, zal het paard soms gemakkelijker drinken. Als je twijfelt of een paard voldoende drinkt, is het aangeraden emmers water te geven zodat je goed kan bijhouden hoeveel liter het paard effectief drinkt op een dag. Als paarden heel veel vocht en elektrolyten verloren hebben, kan het dorstmechanisme verstoord zijn en kunnen ze weigeren te drinken. Een beetje zout op de tong van het paard kan aanzet geven om te drinken. Niet alleen de hoeveelheid water die een paard drinkt per dag is belangrijk, ook de kwaliteit van het drinkwater is van groot belang. Indien putwater gebruikt wordt, is het zeker niet slecht om eens een analyse van het water te laten doen, om zeker te zijn dat de kwaliteit aan de normen voor drinkwater voldoet.

Het lichaamseigen systeem

Elektrolyten verlaten op verschillende manieren het lichaam: niet alleen via zweet, maar ook via urine en mest. De hoeveelheid elektrolyten die door een paard in rust opgenomen wordt, staat in nauw verband met de hoeveelheid elektrolyten die het lichaam verlaat met de urine. Hoe meer elektrolyten er opgenomen worden via hooi, voer of supplementen, hoe meer elektrolyten het lichaam verlaten met de urine. Als het paard echter gaat zweten, zullen meer elektrolyten het lichaam verlaten met het zweet en zal het elektrolytengehalte in de urine dalen. Op die manier houdt het paard zijn elektrolytenbalans in evenwicht. In onderstaande grafiek wordt weergegeven hoe de chloorexcretie in de urine daalt naarmate de chloorexcretie via het zweet stijgt.

GRAFIEK: schommelingen in Cl excretie in respons op arbeid en gerelateerd met zweetproductie

Om het behoud van het elektrolytenniveau te verzekeren, is het wel belangrijk dat de hoeveelheid opgenomen elektrolyten in verhouding is met de hoeveelheid elektrolyten die het lichaam verlaat via zweet en urine. Indien de hoeveelheid opgenomen elektrolyten lager ligt dan de hoeveelheid die met zweet uitgescheiden wordt, kunnen de nieren die tekorten compenseren dankzij een elektrolytensparend mechanisme. In dat geval duurt het 2 tot 3 dagen voor het elektrolytenniveau hersteld is. Voor sport- en recreatiepaarden die frequent zweten, is dit lichaamseigen systeem dus niet altijd efficiënt genoeg.

Elektrolyten toedienen na het zweten

Bovenstaand mechanisme verklaart niet alleen waarom het aangewezen is om paarden die frequent zweten elektrolyten bij te geven, het verduidelijkt ook waarom de timing zo belangrijk is. Als we ’s morgens elektrolyten samen met het krachtvoer toedienen zonder dat het paard onmiddellijk moet werken, zal de opgenomen hoeveelheid elektrolyten stijgen maar zal ook de uitscheiding van elektrolyten via de urine stijgen. De reden hiervoor is dat paarden elektrolyten niet kunnen opslaan. Het paardenlichaam bestaat uit miljarden cellen: de elektrolyten zijn aanwezig in het vocht rond die cellen, het vocht in die cellen en in het bloed. Er zijn geen weefsels of organen in het lichaam waar het paard grote hoeveelheden elektrolyten kan opslaan. Elektrolyten die niet onmiddellijk gebruikt kunnen worden, zullen dus uitgescheiden worden. Daarom is het belangrijk de elektrolyten juist voor het zweten te geven, en vooral kort na het zweten. Op die manier kunnen de opgenomen elektrolyten onmiddellijk de verliezen ten gevolge van zweten compenseren.

Wit of schuimend zweet

Vaak wordt er gedacht dat de kleur van het zweet aantoont hoeveel elektrolyten zich in het zweet bevinden, maar dat is niet helemaal waar. De kleur van het zweet wordt voor een deel beïnvloed door de aanwezigheid van een bepaald eiwit, namelijk latherin. Dit eiwit doet de oppervlaktespanning van het zweet dalen en zorgt ervoor dat het zweet gemakkelijker door de vacht van het paard naar buiten kan. Dat is een groot voordeel aangezien de vacht van het paard niet gemakkelijk vocht doorlaat. Met behulp van latherin kan het zweet dus gemakkelijker naar buiten en verloopt het thermoregulatieproces efficiënter. Geen paniek dus wanneer het zweet van het paard wit kleurt en gaat schuimen; dat is enkel een manier om de warmte, geproduceerd in het paardenlichaam, efficiënter af te geven.

Transport

Niet alleen tijdens training maar ook tijdens transport verliest het paard elektrolyten. Bij een reis van 24 uur kan het paard tot 5% van zijn lichaamsgewicht aan vocht verliezen. Daarom is het zeer belangrijk dat paarden voor, tijdens en na transport voldoende vocht en elektrolyten opnemen. Voor de reis voldoende hooi en een licht verteerbare maaltijd voorzien, zoals een slobber, in combinatie met elektrolyten kunnen hierbij helpen. Ook tijdens en na de reis wordt aangeraden veel ruwvoer en licht verteerbare maaltijden te geven, samen met elektrolyten en voldoende vers drinkwater.

Zout alleen is niet voldoende

Indien we alle elektrolyten die met het zweet verloren gaan willen aanvullen met het oog op een versnelde recuperatie, is het aangeraden een complete elektrolytenmix te gebruiken. Keukenzout bevat enkel natrium en chloor, dus hiermee kunnen we het verloren kalium niet aanvullen. Alle elektrolyten hebben invloed op elkaar. Een bepaalde elektrolyt toedienen heeft dus ook invloed op de opname van andere elektrolyten. Daarom is het aangeraden om de elektrolyten in de juiste balans aan het paard te geven. Daarnaast zal bijvoorbeeld fructose, aanwezig in sommige elektrolytenmixen, het transport van elektrolyten door bepaalde membranen bevorderen. Die elektrolytenmixen bevatten ook bijkomende grondstoffen die het recuperatieproces ondersteunen. Bij het kiezen van een elektrolytenmengeling is het dus belangrijk om in de gaten te houden welke drager gebruikt wordt en of die functioneel is in het supplement. Fructose is bijvoorbeeld een functionele drager terwijl tarwegries of luzerne geen nutritionele functie heeft als het over elektrolyten gaat. Je kunt informatie over de dragers meestal op het etiket terugvinden.